Deelpersoonlijkheden overeenstemmen - Integratie
Terwijl coördinatie zich bezighoudt met de ontwikkeling en de verbetering van de deelpersoonlijkheden zelf, heeft integratie te maken met de relatie van elke deelpersoonlijkheid met de andere deelpersoonlijkheden en met de plaats en het doen en laten welke deze in de gehele persoonlijkheid innemen. Van een algemene toestand van isolatie, onderlinge conflicten en verdrukking van de zwakkere elementen door de sterkere, leidt integratie tot een toestand van harmonieuze samenwerking waarin de effectiviteit van de persoonlijkheid enorm is toegenomen en waarin de zich ontwikkelende elementen de plaats en de voeding vinden die ze nodig hebben om zich volledig te ontwikkelen.
Deelpersoonlijkheden worden vaak aangetroffen als tegenovergestelde paren. Omdat dit niet alleen het meest aangetroffen wordt, maar ook het eenvoudigste patroon is, zullen we de fase van integratie bekijken in termen van tegenstellingen. Dezelfde benadering kan echter gemakkelijk worden aangepast aan andere situaties.
Om te kijken hoe tegengestelde deelpersoonlijkheden met elkaar kunnen worden verzoend, is het nuttig om eerst te kijken naar hoe zulke tegenstellingen in het leven worden geroepen. Op een zeker punt van ontwikkeling kan een persoon sterk geïdentificeerd zijn met een belangrijke deelpersoonlijkheid en uit praktisch oogpunt geloven dat hij deze deelpersoonlijkheid is. Het meeste van zijn energie centreert zich dan in deze deelpersoonlijkheid en wordt hierdoor dan ook gestuurd. De andere deelpersoonlijkheden ontwikkelen zich veel langzamer zonder dat ze herkend of geaccepteerd worden en zijn grotendeels onbewust. Deze persoon ervaart dan ook niet veel conflicten, heeft duidelijke doelen en is in staat deze te verwezenlijken en is waarschijnlijk een normaal, goed aangepast en gelukkig mens. Maar zijn doelstellingen zijn beperkt tot de specifieke doelstellingen van deze deelpersoonlijkheid en hij is slechts in staat om een klein deel van de kwaliteiten en gaven die hij bezit tot uitdrukking te brengen: welke de dominante deelpersoonlijkheid als de zijne beschouwt.
Eerder genoemd is, dat de meeste energie van deze persoon via deze deelpersoonlijkheid gaat. Een subtiel, maar belangrijk effect hiervan is dat de kwaliteit van deze energie beperkt wordt tot de kwaliteit die deze deelpersoonlijkheid zich toe-eigent. Met andere woorden; de deelpersoonlijkheid fungeert als een soort filter voor deze energie. Energie, die andere eigenschappen bezit, met name tegengestelde kwaliteiten, zal niet doorgelaten worden en kan niet door deze deelpersoonlijkheid tot expressie worden gebracht. Deze energie zal dan onder de andere deelpersoonlijkheden degene zoeken die het meest overeenkomt met zijn kwaliteit en dus de minste weerstand oplevert, één die waarschijnlijk complementair en vaak tegengesteld is aan de dominante deelpersoonlijkheid.
In de loop van de tijd zal deze tweede deelpersoonlijkheid die door de nieuwe stroom van energie gevoed wordt, zich ontwikkelen en sterker worden en een uitweg proberen te zoeken.
De eerste deelpersoonlijkheid zal dit proberen tegen te gaan daar deze zijn sleutelpositie niet wil verliezen. Dit leidt tot conflicten die zich aanvankelijk in het onbewuste uitspelen. Zo lang de dominante deelpersoonlijkheid veel sterker is dan de "nieuwe" zal deze er in slagen de andere te onderdrukken en althans voor een bepaalde periode de directe expressie van de "nieuwe" deelpersoonlijkheid verhinderen.
De "nieuwe" deelpersoonlijkheid zal dan proberen zichzelf op een indirecte wijze uit te drukken, misschien door manipulatie of andere slinkse manoeuvres. Al sterker wordend zal deze in ongewone (stress)situaties de persoon overvallen en een tijdelijke verschuiving van diens identificatie van de dominante deelpersoonlijkheid naar zichzelf teweegbrengen. In het begin zal een individu dit gewoonlijk interpreteren als dat zijn gedrag in toenemende mate "ongewenste" aspecten vertoont, zonder dat hij dit kan stoppen.
Het individu zal de identificatie met zowel de ene als de andere deelpersoonlijkheid als beperkend, onbevredigend en als een verraad van een deel van zichzelf ervaren. Hij zal de identificatie met een van de twee steeds moeilijker gaan vinden en raakt meer en meer geïdentificeerd met het conflict. Oppervlakkig gezien kan deze situatie voor hem een stap terug lijken. Hij functioneert nu minder, is minder gelukkig en staat onder grote spanning. Maar juist dit "zijn", deze toenemende onvrede eist als het ware een oplossing van het conflict, de verzoening van de twee tegengestelde deelpersoonlijkheden. Dus, deze fase is in feite een "overgangsfase" naar een hoger niveau van integratie en betekent een duidelijke stap voorwaarts in de ontwikkeling.
Integratie kan, afhankelijk van diverse factoren, op verschillende manieren worden bereikt: deeltijd, samenwerking of absorptie/fusie.
Deeltijd
In vele conflictsituaties wil, zoals we hebben gezien, elke deelpersoonlijkheid de gehele tijd controleren en de andere deelpersoonlijkheden remmen. Wanneer dit het geval is, kan iemand nooit volledig aanwezig zijn in wat hij doet of ervan genieten en efficiënt zijn.
Bijvoorbeeld: we zouden een deelpersoonlijkheid kunnen hebben die altijd wil werken -"de workaholic"- die in staat van oorlog is met degene die altijd wil spelen, "Guus Flater”. Wanneer we aan het werk zijn zal "Guus Flater" ons storen door ons moe te laten voelen, onze concentratie te verminderen en ons heerlijke fantasieën voor te spiegelen van heerlijk in de zon te liggen. Maar, wanneer we uiteindelijk tijd en vrijheid hebben voor ontspanning, zal de "workaholic" die niets anders wil dan ons laten werken, terugvechten door ons zorgen te laten maken over dingen die gedaan moeten worden en het ons daardoor onmogelijk maken om van onze vrije tijd te genieten en ons te ontspannen.
Als in dergelijke situaties de betrokken deelpersoonlijkheden eenmaal herkend en geaccepteerd zijn, is het gewoonlijk mogelijk een dialoog tussen hen op gang te brengen vanuit de positie van de objectieve toeschouwer. Deze kan hen doen erkennen dat hun gevecht om de heerschappij een doodlopende straat is, een patstelling, waarin beide alleen maar kunnen verliezen. Dan kan men een compromis voorstellen waarbij elk van de deelpersoonlijkheden toestemt in de heerschappij van de ander, ongestoord, gedurende een redelijk gedeelte van de tijd, op voorwaarde dat ieder aan de beurt komt. Soms ligt het voor de hand hoe de tijd verdeeld zou moeten worden: de "Workaholic" in de "tijd van de baas" en "Guus Flater" in de "vrije tijd". Maar in andere gevallen is een herverdeling van de dagelijkse gang van zaken noodzakelijk. Zo zouden er bijvoorbeeld duidelijk omschreven periodes van vrije tijd opgenomen moeten worden in het dagprogramma als iemand zakenleven daarvoor eigenlijk geen ruimte laat. De hogere kwaliteit en effectiviteit van het werk maakt dan het "verlies aan tijd" meer dan goed.
Deeltijd is misschien de eenvoudigste manier van integratie en mag zelfs simplistisch schijnen, in de praktijk is het verrassend effectief. Zoals ik al aangaf is het meer een tijdelijk compromis dan een echte samenvoeging (synthese). Zo'n tijdelijk compromis bevordert de verdere samenwerking van de betreffende deelpersoonlijkheden. De grote waarde van deze manier is dat zij slechts een minimum aan coördinaat vereist. Daardoor is zij in een groot aantal situaties toepasbaar, is gemakkelijk aan te wenden en de meeste deelpersoonlijkheden accepteren deze manier bereidwillig en al lang voordat ze bereid zijn een meer veeleisende oplossing te accepteren.
Samenwerking
Vaak blijkt dat begrip van de redenen van het conflict en de behoeften van de betrokken deelpersoonlijkheid ervoor zorgt dat, door middel van samenwerking, beide deelpersoonlijkheden hun doel bereiken en elk zo veel meer volledig kan functioneren dan alleen. Nogal eens schijnen de wensen en doelen van deelpersoonlijkheden verschillend aan die van de andere. Maar als men de ware oorzaak van het conflict bereikt, ontdekt men in vele gevallen dat de basisbehoeften en doelen van beide deelpersoonlijkheden dezelfde zijn of overeenkomstig en dat het conflict zat in de voor het bereiken van deze doelen aangewende middelen! Dan is een bijzonder hechte en vruchtbare samenwerking mogelijk en de samensmelting van de twee deelpersoonlijkheden kan in een relatief korte tijd voltooid zijn. Als de deelpersoonlijkheden zich realiseren dat ze alle twee hetzelfde doel hebben, zijn ze in staat elkaar te vertrouwen, te respecteren en te waarderen en hun krachten te bundelen om elkaar te helpen om hun beperkingen te overschrijden.
Belangrijk in dit gehele proces is om, naast de ontwikkeling van "het Hogere" en transpersoonlijke aandacht te houden voor de ontwikkeling van de zogenaamde "laag-bij-de-grondse" persoonlijkheidsontwikkeling in het dagelijks leven. Een geestelijke speurtocht zonder persoonlijkheidsontwikkeling is gevaarlijk en uiteindelijk onvruchtbaar, omdat het dagelijkse leven zijn ware betekenis krijgt binnen het raam van transpersoonlijk besef en doel.
Absorptie en fusie
Als twee of meer deelpersoonlijkheden dichter bij elkaar komen door coördinaat en samenwerking, worden ze hoe langer hoe meer naar elkaar getrokken. Uiteindelijk gaan beide of allen in elkaar op.
Als de twee ongeveer hetzelfde niveau van ontwikkeling hebben, is dit in elkaar opgaan een werkelijke samensmelting die resulteert in een volledig nieuwe deelpersoonlijkheid. Als de een aanzienlijk verder ontwikkeld is dan de ander, zal zij de zwakkere in zichzelf opnemen, hem absorberen, waarbij veel van de eigen identiteit van de zwakkere behouden blijft, maar haar coördinaat, doelmatigheid en expressiemogelijkheden sterk vergroot zal worden. Zo kan bijvoorbeeld, zoals ik al eerder zei, de integratie van de zakenman en de mysticus resulteren in een meedogend zakenman of een praktische mysticus. Of het kan een volledig nieuwe deelpersoonlijkheid zijn met niet alleen de positieve kwaliteiten van beide voorgaande deelpersoonlijkheden, maar ook enkele volkomen nieuwe, die van tevoren niet beschikbaar waren maar voortvloeiden uit het synergetisch effect van de fusie. En veel negatieve kwaliteiten van de originele deelpersoonlijkheden verdwijnen of verminderen sterk omdat, aangezien ze elkaars tegenstelling zijn, ze nu volkomen in evenwicht zijn in de nieuwe samenvoeging die de fusie vertegenwoordigt.