Omgaan met kritiek

De negatieve emoties van anderen kunnen funest zijn voor eigenwaarde. Als men zegt of insinueert dat je niet aan bepaalde eisen of normen hebt voldaan, kan dat een enorme klap zijn voor je eigenwaarde. Dit omdat kritiek je Kritisch Alter Ego-openingen geeft om je verder te vernederen en af te kraken of bevestigd te worden.

Kritiek heeft verschillende vormen en heeft meestal betrekking op je gedrag en niet op je identiteit. Vaak wordt de kritiek wel verpakt in je identiteit, bijvoorbeeld: "Jij bent niet aardig"', in plaats van "ik vind je gedrag niet zo leuk". De verschillende vormen van kritiek zien er als volgt uit:

• Opbouwend, constructief, goed bedoeld;
• Afbrekend, gebruikt als uitlaatklep, wraakzuchtig, afreagerend, habituele afkrakers, jaloezie;
• Manipulatief met het doel je iets anders te laten doen, zodat de criticus er geen last van heeft.

 

Voor iemand met weinig eigenwaarde zijn alle vormen van kritiek onwelkom en liever niet dan wel.

In feite heeft kritiek niets te maken met eigenwaarde; eigenwaarde is rotsvast, niet te miskennen en onafhankelijk van wiens opinie dan ook. Eigenwaarde kan niet afnemen door kritiek noch toenemen door lof. Het is wat het is. De truc om met kritiek om te gaan is om je eigenwaarde niet te vergeten.

Door distorsie heeft iedereen een eigen perceptie van de realiteit en een interne representatie die van commentaar wordt voorzien door je interne dialoog. Critici vallen jou niet persoonlijk aan, maar slechts wat zij menen waar te nemen (hun perceptie) en filteren, doen aan mentale distorsie, etikettering enzovoort., zoals ieder ander. In feite gaat het niet over jou, maar om de criticus zelf. Het zegt dus meer over de ander dan over jou.

Percepties worden beïnvloed door de fysiologische en emotionele staat van dat moment en worden vergeleken met herinneringen uit het verleden. Ook je geloofsovertuigingen, normen en waarden zijn van invloed. Dat wat je aldus waargenomen hebt wordt verwrongen (distorsie). Het is niet de werkelijke werkelijkheid, het is de realiteit die jij zo ervaart.

Effectieve respons-stijlen op kritiek

Een effectievere stijl is om assertief te zijn. Assertiviteit in deze betekent niet in de aanval gaan, toegeven of verontschuldigen of de criticus saboteren. Het gaat uit van neutraal ontvangen van de kritiek, zorgen dat je goed begrijpt wat er bedoeld wordt, misverstanden ophelderen, toegeven wat je denkt dat accuraat is, de rest loslaten en een einde maken aan een onwelkome aanval zonder je eigenwaarde en zelfrespect op te offeren. Bijvoorbeeld:

• Als iemand een negatieve, kritische opmerking maakt is de eerste stap je af te vragen: "Wat is er op hun interne TV?” (perceptie)
• Blijf neutraal in de interactie en accepteer hun mening als hun opinie en kijk of het toegevoegde waarde heeft voor jou, nu of in de toekomst. Zo niet, leg het rustig naast je neer. Word je getriggerd, reageer je er (emotioneel) op, dan word je geraakt en is dat wat er gezegd is het overwegen waard of het klopt.
• Bedank hen voor het uiten van hun mening en ga niet in de aanval noch in de verdediging; vraag eventuele suggesties om je gedrag te verbeteren.

 

Zorg, dat je neutraal de kritiek erkent. Met andere woorden: ja je hebt gelijk, ik had beter .... kunnen doen. Ook kan je na de erkenning van de kritiek, de criticus tot je bondgenoot maken: Ja je hebt gelijk, heb je een tip voor me om .... anders te doen, te zeggen?

Als de criticus generalisaties (algemeenheden) of etiketten, (bijvoorbeeld: "jij bent onbetrouwbaar”) gebruikt en zijn kritiek in een identiteits-jasje verpakt, dan geef je hem alleen gelijk in het stuk dat feitelijk aan de orde is. Het kan zijn dat de ander mogelijk gelijk heeft. Geef dat dan toe. Meestal heeft dit betrekking op je gedrag, dat consequenties voor de toekomst zou kunnen hebben. Er bestaat dus een mogelijkheid; niemand weet of die uit zal komen.

Verder kan het gebeuren, dat je de ander in principe erkenning geeft voor waar hij kritiek op heeft. Je geeft hem dan gelijk in het mogelijke resultaat van je actie.

Het voordeel van deze manieren van omgaan met kritiek is dat je de criticus het zwijgen oplegt zonder je eigenwaarde op te offeren. Het is soms moeilijk om dit toe te passen daar je de neiging hebt om uiting te geven aan je volledige opinie en gevoel over het onderwerp van gesprek en je hem het liefste van je mening zou overtuigen.

Dit is OK als de kritiek constructief is en de criticus openstaat om van mening te veranderen, maar totaal een verspilling van je energie als de ander kritiek laat horen om je af te kraken of zichzelf af te reageren of je gewoon terug wil pakken. In dat geval is een gedeeltelijke, mogelijke of principiële erkenning beter.

Niet effectieve respons-stijlen op kritiek

• Agressief: de tegenaanval
  Dit leidt eventueel tot escalatie en ernstige beïnvloeding van je relaties; dit is een teken van weinig eigenwaarde en hierdoor kom je in een negatieve spiraal.

• Passief: beamen
  Verontschuldigen en jezelf overgeven bij kritiek of zelfs het erger te maken, bijvoorbeeld door te zeggen: "Ja, erg hè!" "Ik snap niet hoe je mij nog kunt uitstaan." (Dit is dodelijk voor je eigenwaarde). Stilte kan ook een passieve respons zijn en kan als consequentie hebben dat de ander doorgaat totdat hij een antwoord krijgt. Voordeel van deze manier is dat sommige mensen je met rust laten en het bespaart je de energie om een smoes te verzinnen.

• Passief-agressief: dit is de combinatie van de twee bovengenoemde stijlen en is funest voor het functioneren.
  De eerste reactie is passief (door jezelf te verontschuldigen of te beloven dat je zult veranderen), maar je neemt later wraak door iets te vergeten of door op een andere manier die persoon terug te pakken of je woede bij een ander te luchten en te vertellen hoe gemeen en slecht die persoon is. Passieve agressiviteit gebeurt vaak onbewust en men doet het vaak met opzet of om wraak te nemen. Je intenties zijn goed en welgemeend. Deze stijl is funest omdat het je dubbel zo hard aanpakt.

 

Heel veel kritiek is vaag, ongespecificeerd en zonder duidelijk doel. Het is goed om dan eerst opheldering te vragen voordat je iets met de kritiek doet. "Hoe bedoel je dat precies?”, "Kun je wat specifieker zijn?", "Wat ik begrijp is … bedoel je dat?" "Kun je me een voorbeeld geven van wat je bedoelt?", "Hoe zou je dat precies willen zien?".

Belangrijk hier is om een neutrale toon en houding te hebben en geen gevecht aan te gaan.